Abdiwahab Tarey, PhD
Tuesday, April 10, 2012
Arrar: Qormadani waxa ay qayb ka tahay xusuusta Xildhibaan Mowliid Macaane – Eebe naxariistii Jano ha ugu bishaareeyo, qoyska iyo ehelada uu ka geeriyoodeyna samir iyo iimaan ha ka siiyo.
Hordhac:
Waxay aheyd shirkii geedi-socodka nabada Soomaaliya ee Carte (2000) markii lagu yagleelay/xukmiyey heeb-qaybsiga siyaasad ee arimaha Soomaaliya 4.5.
Iyadoon aan lagu dheeraan ujeedada ay ku timid nidaamka hirgalay ee 4.5, xusuusin waxaa mudan in ay jireen, xiligaa abuuris, qorshe iyo tabo ka duwan mida maanta hirgashay ee 4.5, isla mar ahaantaana si aan hubsiimo leheyn ama aan loo aabo yeelin meel leysaga tuurey.
Dhiraandhirin
Nidaaamka hirgalay ee 4.5 wuxuu soo shaqeeyey ama la isticmaaley, faa’iido iyo qasaaraba, mudo ka badan 10 sano.
Mudadaa, dhamaan bulsho weynta Soomaaliyeed waxay si isku mida u tuhuntey islana garatey xog-la’aanta nimaadkan iyo cadaalad darrada uu ku suleysan yahay. Sababtaa darteed, inta badan shacabka Soomaliyeed waa ay ka dharagsan yihiin in xisaab-qorshaha 4.5 uu san ku saleeysneyn xog tirakoob jira iyo xaqiijin dabajoogto – balse, daneysi iyo isu tanaasul, loogu daneenayey in ka badan 10 sano, kooxo iyagu qori caaradii iyo/ama magac qabiiil isu huwiyey “laandheer-nimo” xaqdaro, sadbursi darteed.
Hawiye, Darood, Digil-Mirifle, iyo Dir waa siman yihiiin basle qolyaha kale – “Others”- yeelkood oo waa nus-dhimman, ma aha mabda’ Soomaali u dhaqan iyo falsafad siyaasad ku saleysan.
Afarta la simay, lana magaacaabey, tirakoob jira oo xaqiijinaya in ay tiro ahaan siman yihiiin ma jirto. Waaba la arkaa in ay kala badan yihiin. Waaba la arkaa in kuwa looga xaqdarsadey magac u yaalka ah “kuwa-kale”/”others”, deedna la cunsiiyey 0.5, ay ka tiro badan yihiin qaarkood. Si kastaba, ma jirto tirakoob xaqiijinkara in Soomaali shan beel siyaasad, afari tiro ahaan siman yihiin halna yahay nus, ay ka kooban tahay. Ugu yaraan, waa xisaab si ku meelgaar ah mala-awaal loogu qotomiyey.
Tobon sano ka hor bey aheyd kalkii Soomaali qorshaha 4.5 ee aan saldhiga laheyn isku deyday, si ku meel gaar ah, in ay ku caano maasho. Tobon sano kadib, “caano la maaley” iyo meel la gaaray Soomaali Maxamed mahayso wax guul ah oo 4.5 ay soo hoydeyna ma jirto. Balse waxay abuurtey nacayb iyo faham guud oo bulsho kuna aadan xaqdarada ay 4.5 u horseeday dib u soo abuurista hab-maamulka Soomaaliya danaheeda.
Nidaamkani wuxuu si cad iyo si dadban ku abuurey dhamaan bulsho weynta Soomaali cuqdad nafsi iyo xanuun eexasho la sharciyeeyey. Xumaha 4.5 kuma eka oo kaliya danaha siyaasasadeed ee shacabka Soomaali ee loo qoondeeyay 0.5, balse waa mid falsafad, sharci-dajin, iyo dhaqan ahaan u taabanayo dhamaan bulshada iyo shacabka Soomaaliya si wadajir ah.
Sidaa darteed, 4.5 waa qorshe-marinhabiibin, Soomalina ka gilgilatey, maantana, 10 sano kadib, u baahan in la saxo qaladaadkeeda iska cad.
Ficilkaas daryeelka dano-bulshada, waa waajib hor-u-socodnimo oo dhamaan Soomaalida dan-guud u ah inta laga gaarayo hirgalinta nidaam cadaalad iyo sinaan raad-raac leh ka abuurmayo.
Gunaanud iyo Talo
Su’aashu waxaa weeye, maxay tahay sababta suurto galineysa in qorshaha geedi-socodka (Road map) Soomaliya nabadeeda iyo u dib-u-dhisidka dowlad waarto ee xiligan kala guurka ah uu wali ugu sii lifaaqan yahay xaqdarada cad ee 4.5?
Ugu yaraan, 10 sano kadib, 4.5 waxa ay aheyd in ay maanta isu bedesho, si horusocod ah, 5.0 – waa hadii Soomaali cadaalad iyo daryeel sinaan ay daneynayso.
Dastuur iyo baarlamaan looga tashaday ama lagu suurto-galiyey nidaam heeb-qaybsi oo asalkiisu qaldan yahay ma keeni doonaan cadaalad iyo sinaan umad oo hufan ama hor-u-socod ah.
Hal booli ahi ma dhasho nirig xalaal ah!
Abdiwahab Tarey, PhD
[email protected]