Axad, July, 29, 2018 (HOL) – Munaasabad lagu xusayey
Maalinta caalamiga ah ee ka hortaga iyo la dagaalanka cudurka dilaaga ah ee
Cagaarshowga (World hepatits Day) oo sanad kasta bishan July laga xuso caalamka
ayaa lagu qabtay magaalada Muqdisho.
Munasabadan oo ay soo qaban-qaabiyeen Ururka Ardayda
dhaqaatiirta Soomaaliyeed (SOMSA), ayaa halku dhaga sanadkan uu yahay
Ciribtirka Cudurka Cagaar-showga (Eliminate Hepatitis).
Mas’uuliyiin ka soctay Wasaaradda caafimaadka dowladda
Soomaaliya, heyadda caafimaadka adduunka WHO Aqoonyahanno, boqolaal ka tirsan
ardayda Jaamacadaha qaarkood, masuuliyiin kala duwan iyo xubno ka socday
qey-baha bulshada.
Guddoomiyaha Ururka dhaqaatiirta ardayda
Soomaaliyeed Dr C/llaahi Maxamuud Tuur-yare oo furitaankii munaasabadaas ka
hadlay ayaa u mahad celiyey Prof. Dufle, ardayda ka faa’iideysatay casharkan
iyo martida kala soo qeyb gashay intaba, wuxuuna xusay in ururka SOMSA uu mar
walba qabto tababaro si kor loogu qaado aqoonta ardayda Soomaaliyeed ee ku
howlan barashada Caafimaadka.
Yaasiin Nuur oo ah masuul ka tirsan WHO oo isna halkaas
ka hadlay ayaa ka waramay muhimada ay leeyihiin barnaamijyada noocan ah ee
bulshada looga wacyi gelinayo cudurada haliska, wuxuuna xusay in heyadda
caafimaadka adduunka ay kaalinteeda ka qaadaneyso xoojinta barnaamijyada noocan
ah.
Guddoomiyaha Jaamacadda Banaadir Dr. C/risaaq Axmed
Dalmar oo isna munaasabadaas ka hadlay ayaa sheegay in dhaqaatiirta
Soomaaliyeed uu waajib ka saaran yahay sidii ay bulshadooda uga wacyi gelin
lahaayeen cudurada halista ah.
“Cagaarshowga waa cudur dilaa ah, Soomaaliyana waxay ka
mid tahay meelaha ugu badan ee lagu arko mar walba, waxaan u mahad celinayaa
Prof. Dufle oo muddo fog soo waday wacyi gelinta cudurkan si weyna ugu dedaalay
sidii bulshada loogu baraarujin lahaa ka hortagiisa” ayuu yiri Dr. Dalmar.
Prof. Cismaan Max’uud Dufle oo ka mid ah dhaqaatiirta
Soomaaliyeed ahna oo munaasabadan ka hadlay ayaa sheegay in cudurkan uu faro
ba’an ku hayo bulshooyinka caalamka, ayna sanad walba u dhintaan malaayiin qof
oo intooda badan ku nool dalalka ka hooseeya saxaraha Afrika, Koonfur bari
Aasiya iyo Latin Amerika, isagoo xusay in qorshuhu yahay cudurkan in laga
ciribtiro aduunyada ugu dambeyn sanadka 2030-ka.
“Cagaarshowga ama jooniska waa cudur dhibaato weyn ku
haya bulshada caalamka ku dhaqan, sidaas darteed sanad kasta 28 July waxaa loo
asteeyay maalinta cagaarshowga aduunka (World Hepatitis Day) si bulshada
caalamka loogu wacyi galiyo qatarta iyo ka hortaga cudurkan halista ah oo sida
amusan wax u dila (Silent Killer)” ayuu yiri Dr Dufle oo intaa ku daray in
cudurka cagaarshowga ay keenaan feyrusyo kala duwan oo burbur iyo dhaawac u
geysta unugyada beerka (Hepatitis), feyrusyadaasoo uu sheegay iney ka mid
yihiin Virus A, B, C oo ah kuwa ugu badan iyo D, E.
Cagaarshowga A ( Hepatitis A Virus – HAV) ayuu
sheegay Prof. Dufle inuu yahay nooca ugu badan, uuna sanadkii ku dhaco tiro
dhan 1.4 milyan oo ruux, isagoo xusay inuu ku badan yahay caruurta iyo dadka waaweyn,
wuxuuna tilmaamay in cudurkan uu mararka qaarkood dadka ugu dhaco hab saf
mareen ah.
“Wuxuu ku badan yahay Cagaarshowgu goobaha
nadaafadoodu hooseyso dad badan ay ku noolyihiin sida xeryaha qaxootiga IWM,
Feyruska wuxuu soo raacaa saxarada, waxaana gudbiya gacmaha ka dib marka la
cuno cunto, khudrad, miro oo aan si fiican loo nadiifin iyo marka la cabo biyo
aan nadiif aheyn oo jeermiga ku jiro” ayuu intaa ku daray Prof. Dufle oo
dhinaca kale ku dheeraaday calaamadaha cudurka iyo sida ugu haboon ee looga
hortago, loona daweeyo.
Mar uu ka hadlayey Soomaaliya ayuu sheegay Prof.
Dufle inuu aad ugu badan yahay cudurkan ayna ka jiraan dhaqamo hore iyo
dhibaatooyin kale oo gacan ka geysanaya in cudurka cagaarshowga uu maalin walba
soo rito dad cusub, isagoo bulshada ugu baaqay iney ka fogaadaan isticmaalka
Cirbad lagu duray qof jiran, qalabka ama Sakiinta Gar xiirka, madax xiirka oo
wadar loo isticmaalo, galmada lala sameeyo qof cudurka qaba, daawo dhaqameedka
sida: Dalqa goynta, qun goynta, ilka bixinta, gudniinka fircooniga, gudniinka
ragga si wadajir ah, dhalmo dhaqameedka, sarsarmada, toobinta oo intaba qalabka
loo isticmaalo aan la jeermi dilin cudurkana sii faafin kara.
Prof. Dufle ayaa si hufan uga jawaabay su’aalo ku saabsan
cudurkan oo ay weydiiyeen qaar ka mid ah ardayda ka soo qeyb gashay
Munaasabadan.
Waxaa xusid mudan in Dr. Cawaale oo ka mid ahaa dufcadii
ugu horeysay ee ka qelin jebisay kuliyadda Caafimaadka ee Jaamacada Banaadir uu
munaasabada ku soo bandhigay Talaal loogu talo galay cudurka Cagaarshowga
kaasoo markiiba la siiyey qaar ka mid ahaa ardaydii goob jooga aheyd qaarkood.
Mas’uuliyiinta goob jooga ka aheyd xuskan ayaa
shahaadooyin uu bixiyey ururka SOMSA waxay guddoonsiiyeen ardayda ka
faa’ideysatay dhegeysiga casharka ku saabsanaa Cagaarshowga waxayna
munaasabadaas ku dhamaatay Sidii loogu talo galay.
C/raxmaan Diini, Hiiraan Online
[email protected]
