3/29/2024
Today from Hiiraan Online:  _
Wararka Maanta- Talaado, Jan 21, 2014
Maxaa Sabab u ah Hoos u dhaca Falalka Burcad-badeedda Somalia?


Talaado, Janaayo 21, 2014 (HOL) — Intaan ka hadlin hoos u dhaca ku yimid falalka kooxaha burcabdeedda Somalia ay kusoo qafaalan jireen maraakiibta shisheeye, bal aan xoogaa tab-taabanno dhibaatooyinka ay burcadbadeeddu abuureen. Waxaaan Xaqiiqo ah in saameyn weyn ay ku yeesheen nolosha iyo dhaqanka ummadda Soomaaliyeed.

Burcad-badeeddu waxay is hor taageen maraakiibta ganacsi ee imaanayay Soomaaliya taasoo sababtay sicir barar xoog leh soo wajahaha ummadda Soomaaliyeed, ka gadaal markii shirkadaha maraakiibta ganacsi leh ay sare u qaadeen lacagihii lagu kireyn jiray maraakiibta soo aadaysa Soomaaliya iyadoo ganacsatadiina ay qiimo kordhin ku sameeyeen shacabka horayba ula daalaa dhacayay colaado joogto ah iyo abaaro soo laalaabtay.

Dhibaatooyinkii ay keeneen kooxaha burca-badeedda waxay saameyn weyn ku yeesheen maraakiibtii ay soo rartaan hay’adaha samafalka kaddib markii deegaano badan ee Soomaaliyeed oo mucaawino la geyn lahaa ay ka baqeen maraakiibtu inay Soomaaliya u soo qaadaan gargaraka; waxayna taasi keentay in dad fara badan oo macluul la il-darnaa ay sidaas naftooda khatar ku gasho, waxay kaloo kooxaha burcad badeedda ah sicir bararkii ugu darnaa ku rideen dadka dega deegaannada ay marakiibta afduubka ah ku haystaan kaddib markii lacago fara badan oo maraakiibta ay ka qaateen ay ku harqiyeen magaalooyinkaas.

Sidoo kale, kooxaha burcad-badeedda ah waxay saameyn ku yeesheen dhinaca arrimaha dhaqanka iyo anshaxa ummadda Soomaaliyeed iyagoo ku beeray deegaannada qaarkood dhaqano xun-xun oo khilaafsan diinteena iyo dhaqankeenna qaaliga ah. kooxdan ayaa dumiyay qoysas badan oo horay u dhisnaa; kuwaasoo saamayn ku yeeshay xaaladaha ay burcad-badeeddu la yimaadeen, sida isticmaalka daroogaada oo deegaannadaas aan horay looga aqoon, sidoo kale waxay sababeen cudurro halis ah oo ay u faafiyeen si toos ah iyo si dadban labada.

Haddii aan u soo degno dulucda qoraalkeenna dhibaatooyinkaas ay kooxaha burcadbadeedda u gaysteen Soomnaaliya iyo caalamka inteesa kale ayaa sanadkii tagay ee 2013-kii waxaa hoos u dhac uu ku yimid falalkii gurracnaa ee burcad-badeeda kusoo afduuban jireen maraakiibta maraya xeebaheenna Soomaaliya, sidoo kale warbixin ay soo saartay hay’adda badmareennada Soomaaliyeed ayaa lagu sheegay in sannadba sannadka ka dambeeya ay si aad ah hoos uga sii dhacayeen howlaha afduubka maraakiibta xeebaha iyo badaha Soomaaliya.

Ururka caalamiga ah ee bad-mareennada ee loo yaqaano IMP ayaa sheegay in sannadkii tagay ee 2013-ka uu hoos u dhac ku yimid falalkii burcadnimo ee ka dhici jiray xeebaha Soomaaliya iyo biyaha caalamiga ah, warbixintaas ay soo saartay hay’adda IMP ayaa lagu xusay in falalka bucadnimo ee ka dhaca xeebaha Soomaaliya uu hoos u dhacay 40% marka loo eego sannadkii 2011-kii. Sidoo kale warbixinta ayaa lagu xusay in laba doonyood oo kaliya lagu afduubtay xeebaha Soomaaliya sannadkii tegay, iyadoo isla maalintiiba la sii daayay, waxayna IMP intaasi ku dartay in arrintan ay astaan u tahay inay hoos u dhaceen falalka burcad-badeedda ee ka dhici jiray xeebaha Soomaaliya, iyadoo la xusay in 15 fal ay ka dhaceen xeebaha Soomaaliya sannadkii tagay, kuwaasoo hoos uga dhacay 75% marka loo eego sannadkii 2012-ka ee ka horreeyay.

Dhanka kale, IMP waxay kaloo nitaas ku dartay inay sii yaraanayso cabsidii laga qabay xeebaha Soomaaliya, gaar ahaan maraakiibtii ganacsiga ee mari jiray badaha Soomaaliya, waxay kaloo ururku sheegay inuu ka wel-welsan yahay xaalada ay ku sugan yihiin maraakiibta weli gacanta ugu jira kooxaha burcad-badeedda ah iyo shaqaale gaaraya 50 xubnood kuwaasoo kooxahani ay ku hayaan cabsi-gelin iyo jir-dil joogto ah, iyagoo ka doodanay inay iska bixiyaan lacago madaxfurasho ah.

Waxyaabaha kale ee hoos u dhaca u keenay burcad-badeedda ayaa lagu sheegay kaddib markii wacyi-gelin ballaaran lagu sameeyay isla markaana dhallinyaro fara badan oo kooxdaas ka tirsanaa ay isaga soo baxeen kaddib markii ay heleen wacyigelin iyo talooyin ku aaddan dhibaatada burcad-badeednimdu ay leedahay. Sidoo kale waxaa hoos u dhigay wacygelin ay sameyeen culumaa’uddiinka Soomaaliyeed kuwaasoo qiimo ku leh bulshada dhexdeeda isla mrkaana loo dhega nugul yahay waanadooda.

Kooxha burcad-badeedda ah ayaa waxaa gacanta ugu jira wariye u dhashay dalka Mareykan oo lagu magacaabo, Michael Scott kaasoo muddo sannad ka badan gacanta ugu jira kooxahan iyagoo ku doonaya madaxiisa malaayiin doollar oo madaxfursho lacageed ah. Waxaana wariyaha oo fariin soo diray ayaa yiri: “Waan cabsanayaa waxaan dareemayaa welwel badan, waxaan mar kasta khatar ugu jiraa inay i dilaan kooxaha aan u afduubanahay; waxaan codsanayaa in la iga sii daayo kooxahan.“ Michael Scott ayaa laga afduubay horraantii sannadkii tagay Koonfurata magaalada Gaalkacyo ee xarunta gobolka Mudug, wuxuuna Qaramada Midoobay iyo Beesha Caalamka ka codsadey in laga sii daayo kooxah burcad-badeedka ee gacanta ku haya.

Ugu dambeyn, hoos u dhaca falalka burcadbadeednimo waxaa kaloo qayb ka qaatay qalabka warbaahinta qaybahooda kala duwan oo door weyn ka ciyaaray sidii loo dhameyn lahaa mashaakilka burcad-badeedda.

Maxamed X. Xuseen, Hiiraan Online
[email protected]
Muqdisho, Soomaaliya













Click here
1/21/2014 10:53 AM EST
Talaado, Janaayo 21, 2014 (HOL) — Madaxweynaha dowladda federaalka Somalia, Xasan Sheekh Maxamud ayaa soo dhaweeyey ansixintii golaha wasiirrada cusub ee xukuumadda Soomaaliya.

1/21/2014 10:00 AM EST
Talaado, Janaayo 21, 2014 (HOL) — Xildhibaannada baarlamaanka Soomaaliya ayaa goor dhow cod aqlabiyad ah ku ansixiyay xukuumadda cusub ee uu soo dhisay dhawaan ra’iisul wasaaraha Soomaaliya, iyadoo ay ogolaadeen inta badan xildhibaanadii kulanka ku sugnaa.

1/21/2014 8:12 AM EST
Talaado, Janaayo 21, 2014 (HOL) — Ra’iisul wasaaraha Somalia ayaa la hadlay maanta xildhibaannada baarlamaanka Soomaaliya, isagoo sheegay in haddii la meelmariyo xukuumadda uu soo dhisi doono ciidan gaaraya 28,000 oo askari oo isugu jira kuwa dhulka, cirka iyo badda.

1/21/2014 7:32 AM EST
Talaado, Janaayo 21, 2014 (HOL) — Maamulka degmada Gaalkacyo iyo saraakiisha caafimaadka gobolka Mudug ayaa goor-dhow tafaasiil ka bixiyay qaraxyo maanta ka dhacay magaalada Gaalkacyo.

1/21/2014 6:11 AM EST
Talaado, Janaayo 21, 2014 (HOL) — Xilli la qaban-qaabinayo gogol nabadeen oo loo fidiyo beellihii ku dagaallamay dhawaan deegaanno ka tirsan gobolka Hiiraan, ayeey ku baaqeen guddigga nabadeynta beellaha dirirtu dhaxmartay in aan la carqaladeynin dadaallada la doonayo lagu soo afjaro colaada.

1/21/2014 6:06 AM EST
Talaado, Janaayo 21, 2014 (HOL) — Magaalada Gaalkacyo ayaa waxaa goor-dhow ka dhacay labo qarax oo is-xiga, waxayna dhaliyeen khasaare isagu jirta dhimasho iyo dhaawac.

1/21/2014 3:16 AM EST
Talaado, Janaayo 21, 2014 (HOL) — Xafiiska arrimaha siyaasadda AMISOM ayaa shalay ugu deeqay kambiyuutarro guddiga ammaanka iyo arrimaha gudaha ee baarlamaanka federaalka Soomaaliya.

1/21/2014 2:14 AM EST
Talaado, Janaayo 21, 2014 (HOL) — Guddoomiyaha xisbiga UCID oo ka mid ah asxaabta mucaaradka Somaliland, Faysal Cali Waraabe ayaa sheegay inaysan aqoonsanayn heshiiskii ay dowladda Soomaaliya iyo Somaliland ku kala saxiixdeen magaalada Istanbuul ee dalka Turkiga.

1/21/2014 1:05 AM EST
Talaado, Janaayo 21, 2014 (HOL) — Madaxweynaha Soomaaliya, Xasan Sh. Maxamuud ayaa markii ugu horreysay ka hadlay xirnaashaha waddooyinka Muqdisho qaarkood, isagoo ku tilmaamay xrinaashahan kuwo lagu bad-baadinayo nolosha shacabka Soomaaliyeed iyo ajaanibta dalka ku sugan.