Shir looga hadlayey arrimaha Soomaaliya oo lagu qabtay qolka 12-naad ee aqalka hoose  “House of Commons” ee boqortooyada Britain.

 Shir looga hadlayey arrimaha Soomaaliya oo ay agaasintay hayadda “Foreign Policy Centre” ayaa lagu qabtay qolka 12-naad ee aqalka hoose  “House of Commons” ee boqortooyada Britain. Shirkan oo ayaa cinwaankiisu ahaa Somalia: Prospect for Peace.

 Waxaa shirka ka soo qeyb galay in ka badan 100 ruux. Waxaa ku wehliyey soomaalida ugana tira badnaa dadka aan u dhalan soomaalida oo isugu jiray dad ka socda Jamacadaha, hay’adaha caalmiga ah iyo kuwa wadankan Britain.

 Waxaa shirka gudoominayey Philip Fiske  de Gouveia oo ah Director of Foreign Policy Centre’s Public Diplomacy.   Waxaa loo marti ahaa Marwa: Kerry McCarthy MP oo  ka tirsan xildhibaanada baarlmaanka lagana soo doorto magaalada Bristol.

Furitaankii Philip Fiske  de Gouveia ayaa soo dhaweeyey ka soo qeyb galayaasha.  Waxaa shirka ka hadlay ka dib firitaankii shir gudoonka Mudane Alun Michael MP oo ah xildhibaan ka trisan Baarlamaanka lagana soo doorto magaalada Cardiff. Mudane Michael wuxuu aad  ugu nuux nuuxsaday guulaha ay gaareen Somaliland wuxuuna sheegay inay tahay mid ku dayasho mudan  wuxuuna si aad ah u cadeeyey fikirkiisa ku beegan arrimaha Somaliland iyo xaqooda.

 Waxaa ku xigay oo hadalka qaatay Dr Stig Hansen oo wax ka dhiga jaamacada Bath “University of Bath”. Dr Hansen wuxuu qeexay ujaadooyinka, fikradaha iyo mabaadiida Midowga Maxkamadaha  asagoo ka gaabsadayn inuu magacyada shaqsiyaadka sheego. Wax cusub umuuna sheegin qofkii soomaali ah balse muraadkiisu wuxuu ahaa inuu la hadlo dadka aan soomaalida aheyn si uu uga dhaadiciyo in maxakamudu yihiin dad kala duwan kalan aragti duwan balse ku midoobay inay xal u keenan mashaakil daba dheeraaday.

 Waxaa hadalka qaatay Cawaale Kulane oo caan ku ah  u ololeynta xuquuqda aasaasiga ah ee bulsha ahna Project Manager for NHS (National Health Service) and writer for BBC website. Cawaale wuxuu ka hadlay safar uu dhawaan ku gaaray Muqdisho. Wuxuu la qeybsaday dhageystayaashiisa wuxuu indhidhiisa ku soo arkay oo ha in ay Muqdisho tahay maanta meel aad u nabdoon. Wuxuu kaloo aad ugu nuux-nuuxsaday in uu yahay wada hadal jidka lagu xallin karo qilaafka oo dhanka kalana ka digay qatarta ka iman karta dagaal. Wuxuu ku baaqay in la wada hadlo oo danta ummada somaaliyeed laga hor dhigo dan kasta.

 Aamina Cali oo ayaa hadalkii lagu soo dhaweeyey. Amina oo ah Political Researcher la shaqeysa Lord Tom Pendry (House of Lords) ahna gabar  aad u diyaarsan. Amina waxa ay si gaar ah hoosta uga xariiqday walaaca ay dawladaha deriska ay ka muujiyeen dawlad islaam ah oo ka dhalata Somaaliya  ahna xaqiiq cad haddaan indhaha la is qabaneyn wal wal ay qabaan dawlado badan oo dunida ah. Dadka ka mid ah ka soo qeyb galayaasha ayaa u qaatay in Amina  ay u cudur daareyso faragelinta dawladaha shisheeye. Waa sida lagu yaqaan cilmi baaree oo ah  qof xaqiiqda taabta, marakana ay Amina xaqiiqda taabatay balse aaney u cudur daarin shisheeye soo galay Somaliya.    
 Karin Chrsitiansen oo ka shaqeysa Overseas Development Institute ayaa ka hadashay muhiimka ay leedahay in dadka Somaaliyeed iyaku xalkooda helaan oo aanay marna lagu gaareyn nabad waarta dibada wax kaaga yimaada.

 Intaa ka dib waxaa hadalkii qaatay Marwo Kerry McCarthay (Member of Parliament) oo sheegtay in arimaha Soomaaliya hariyeen mishaakilka ka dhacaya bariga dhexe loona baahan yahay in lagu baraarugu waxna laga qabto mashaakilka Soomaaliya. Mar ay ka hadleysay sababta ay u deneyneyso Soomaaliya, waxa ay sheegtay magaalada laga soo doorto in ay degan yihiin soomaali badan  waajibna uu ka saran yahay  in ay ka tarjunto dadka ay baarlamaanka wakiilka uga tahay. Waxay ku cel-celisay in danta Soomaalida ay tahay mid dadka soomaaliyeed u taal.  Marwo Kerry oo ay dadka intiisa badan aad horay ugala socoteen  saxaadada markay Qaadka ka hadaleysay ayaa iyadu ku amaanan siday ugu guntatay danta dadka soomaaliyeed.

 Inaa ka dib ayuu shir gudoonku u furay su’aalaha ka soo qeyb galayaashii. Dadkii hadlayey waxay walaac badan ka muujiyeen faragelinta Itoobiya qaarna cambaareeyeen. Waxaase nasiibdaro la oran karaa in ay dadka somaalida ah  qaar ay caadifad qaaday oo intii laga hadli lahaa maxaa xal u ah dalka in lala kala jirsaday dhinacyada ay taageeraan. Tusaale ahaan waxaa waqti badan qaatay qodobka Somaliland iyo amaanida labada qolo waa NTG iyo Maxaakiimtee. Dadka qaarna kama aaney gaabsan in dhinaca kale ay dhaliilaan ama ka soo horjeestaan fikrada qofka aan ku ra’yi aheyn.   Waxaa wax wanaagasan ahaa in shirka oo si rasmi ahaan loogu casumay 70 qof ay xaadir ahaayeen in ka badan 100, taas ay mujineyso sida loo daneynayo arrimaha soomaaliya. Waxaa xusid mudan oo farax leh in soomaalida ka soo qeyb gashay ay ka kala yimaadenn ila  New Zealand, waqooyiga America iyo Yurub oo dhan. 

Waxaa amaan mudan Foreign Policy Centre, oo soo qabanqaabiyey, marwo Kerry Mccarthy MP oo gogosha fidisay, shir-gudoonka  Philip Fiske  de Gouveia, qubarada  ka hadashay shirka iyo martisharaftii  ka soo qeybgashay dhamaantood.

Hashim Duale
Leicester, UK
E-Mail: [email protected]

Marxaladdii ugu adkeyd oo hadda ka soo dhex muuqatay mas'uuliyiinta Maxkamadaha Islaamka iyo Golaha Odayaasha Dhaqanka ee Gobolka Hiiraan

Jimco, July 28 (HOL) - Runtii markii hore xaalku waa uu hagaagsanaa  marka la eego Mas'uuliyiita  Maxkamadda Islaamiga  iyo Golaha Odayaasha Dhaqanka, laakiin waxaa uu qaraaraaday markii maalmihii aynu soo dhaafnay kulamo iyo shirar is daba joog ah ay qaateen labada dhinaca.

Golaha Odayaasha Dhaqanka oo markii horeba si weyn u saluugsanaa Aas aaskii maxkamadda Islaamiga ayaa waxaa xaalka uga sii daray ayaa la oran karaa  kadib markii Qaar ka mid ah mas'uuliyiinta Maxkamaddu kulan ay la qaateen Golaha odayaasha dhaqanka ka sheegeen in Amaanka iyo xasiloonida ku soo noqotay Gobolka loo baahan yahay in looga mahad celiyo Maxkamadda,  iyadoo aysan wax shaqo ah ku laheyn maamul iyo odayaal dhaqan toona,  taasoo dhinaca odayaasha si weyn uga careysiisay.

Waxaa haddana dhanka kale arrimaha uga sii daray  kadib markii dhawaan degmada Buula Burte ay soo gaareen  ciidamo wata gawaarida dagaalka oo sida la sheegay ka amar qaata Golaha Maxkamadaha islaamiga, kuwaasoo lagu fasiray in ay Buula burte u joogaan dabagal ay ku hayaan haddiiba ay dhacdo,  halkaasoo ay soo maraan  ciidamo baxsad ah oo ka soo haray Hogaamiye kooxeedyadii laga itaal roonaday.

Laakiin dhinaca odayaasha waxaa ay joogitaanka ciidamada ku fasireen in ay qeyb ka tahay tuhunkii markii horeba laga qabay Maxkamada ee ku wajahnaa in ay gacan saar la leeyihiin dhinca Muqdisho loona dul-qaadan karin.

Kulamada maalmihii aynu soo dhaafnay u socday maxkamadda iyo odayaasha dhaqanka ayaa waxyaabaha  aan laysku afgaran ee lagu soo qaaday ka mid ah weerar maxkamaddu sheegtay in ay ku qaadi doonto hadii ay qeybo ka mid ah Gobolka fariisin ka sameystaan Hoggaamiye kooxeedyadii ka soo tagay deeganadii ay ku noolaayeen, taasoo odayaashu ay ku fasireen arrimo xad-gudub ah waayo ayay yiraahdeen ma jiro khilaaf u dhaxeeya  dadka reer Hiiraan iyo hoggaamiye kooxeedyada haddii weerar lagu qaadana arrimuhu noqon karaan kuwo u eg  tii ka dhacday oo kale sida ay hadalka u dhigeen odayaasha  magaalada  Xamar.

Muranka iyo is-faham darrada soo kala dhex-galay dhinca maxkamadda iyo odayaasha dhaqanka oo markii hore ahaa kuwo isku dhaw marka la eego dhinca maamulka ayaa la oran karaa waa mid murjin karta sida hadda xaalku yahay waxaana sidoo kale xusid  mudan  in odayaasha dhaqanku ku tilmaameen  gawarida dagaalka ee  ku sugan  degmada Buula burte iyo  daafaheeda in ay yihiin kuwo duulaan ku ah  qaar ka mid ah deegaanada Gobolka,  iyagoo ku andacoonaya sida hadalka loo dhigay in ay duulaan ku yihiin  hoggamiye kooxeedyadii hore.

Khilaafka adag ee labada dhinac ayaa waxaa ka marag kacaya shirar hadda u bilowday odayaasha dhaqanka iyo culimada  Ahlu suna Wal-jamaaca oo aad moodo in ay yihiin kuwo hadda uga dhaw dhinaca odayaasha  culimada hoggaamisa maxkamadda islaamiga ah ee Gobolka.

Dhanka kalena, Guddoomiye ku xigeenkii hore ee maamulkii Gobolka Hiiraan Ing. C/llaahi Cabdi Cali  (Koofi) oo ka mid ah mas'uuliyiinta sida weyn ula socta Isbedelka dhacaya, gaar ahaan maxaladda hadda uu ku sugan yahay Gobolka Hiiraan ayaa sheegay in waqtigan la oran karo waa xiligii ugu wanaagsanaa ee Gobolka soo maray  maddama ayuu yiri  shacabka ku dhaqan Gobolka  si isku mid ah u qaateen ku dhaqanka shareecada Islaamka.

Ing. Koofi waxaa uu intaas ku daray in maxkamaduhu ay ku amaanan yihiin wax ka qabashada howlo sida uu sheegay ay ka gaabiyeen mas'uuliyiinta maamulka hadda jira, waxaana uu farta ku fiiqay  dhinaca nabad-gelyada oo uu sheegay in maxkamaduhu wax badan ka qabteen, loona baahan yahay ayuu yiri in mas'uuliyiinta maamulka hadda jira ay ku taageeraan dadaalka ay sameeyeen Maxkamadu, laakiin waxaa uu Ing. Koofi ka digay in aan loo dulqadan karin siyaasado iyo faragalin kale oo dusha looga keeno shacabka ku dhaqan gudaha Gobolka oo haddii ay is-kaashadaan ayuu yiri iyaga isku tashan kara.

Ing. Koofi waxaa uu si weyn u weeraray  Dowladda Itoobiya oo uu ku tilmaamay in ay tahay mid aan marnaba rabin  nidaam iyo kala danbeyn  lagu soo celiyo dalka soomaaliya, isagoo intaas ku daray in markii ay dowladda Itoobiya aragtay  sida shacabka ku dhaqan gudaha dalku isugu tashanayo markiiba bilowday warar aan waxba ka jirin  sida uu hadalka u dhagay. waxaa kaloo uu sheegay in aan mar kale loo dulqaadan doonin in ciidamo Itoobiyaan ah  iska soo galaan gudaha Gobolka  oo haddii ay dhacado uu sheegay in ay la dagaalami doonaan inta samaha Jecel.

Hadalka Koofi ayaa ku soo beegmay xili  labadii maalmood ee aynu soo dhaafnay  ciidamo wata gawaari kuwa dagaalka ah ay ku sugnayen  degmada Buula-burte  kuwaasoo ka amar qaata Golaha maxkamadaha  islaamka, waxaana joogitaanka ciidamadaas walaac ka muujiyay  qaar ka mid ah Bulshada Goblka, gaar ahaan maamulka hadda jira oo sheegay in arintaas ay keeni karto iska hor imaad dhaca.

C/raxmaan Diini, Hiiraan Online
[email protected]
Beledweyn, Somalia